معرفی انواع بازی‌های آموزشی برای کودکان

بازی برای یادگیری کودکان خیلی مهم است، زیرا بازی کردن به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های مختلف مثل فکر کردن، ارتباط با دیگران و کنترل احساساتشان را یاد بگیرند. همچنین وقتی کودکان از بازی‌ها لذت می‌برند، درس‌ها را سریع‌تر یاد می‌گیرند. بنابراین، انتخاب بازی‌های خوب برای سن و سطح رشد کودکان بسیار مهم است. در این مقاله انواع بازی‌های آموزشی برای کودکان در سنین و درس‌های مختلف معرفی می‌شود که در بهترین دبستان پسرانه منطقه 3 انجام شده و نتیجه‌های مثبتی حاصل شده است. تا والدین بتوانند بهترین بازی‌ها را برای کودکان‌شان پیدا کنند و یادگیری را برای آن‌ها با لذت همراه کنند.

هم بازی کنیم، هم یاد بگیریم

بازی‌های آموزشی انواع متنوعی دارند که متناسب با سن، علاقه‌مندی‌ها و نیازهای یادگیری کودکان طراحی شده‌اند. در ادامه این بخش به معرفی انواع بازی‌های آموزشی برای کودکان می‌پردازیم و جزئیات آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بازی‌های آموزش خواندن، نوشتن و ریاضیات

بازی‌هایی که به یادگیری خواندن، نوشتن و ریاضی کمک می‌کنند، می‌توان به‌راحتی با کودکان انجام داد. این بازی‌ها شامل انواع کارت‌ها، پازل‌ها، بازی‌های رایانه‌ای و … می‌شوند. با این بازی‌ها، کودکان می‌توانند حروف، کلمات، جمله‌سازی، هجی‌کردن و محاسبات ساده ریاضی را یاد بگیرند. 

یکی از این بازی‌ها «بازی نویسنده‌های خلاق» است. این بازی شامل یک معما و یک دفتر‌چه یادداشت می‌شود. در این دفترچه یادداشت هرچه بازیکنان بنویسند در بازی ظاهر می‌شود و می‌توانند از آن برای حل معما استفاده کنند. برای مثال اگر بازیکن «دوچرخه» را در دفترچه‌ یادداشت بنویسد، یک دوچرخه در بازی اضافه می‌شود. پس باید برای حل معما‌ها باید خلاق باشیم تا بتوانیم بازی را به پایان برسانیم. 

بازی‌های آموزش زبان خارجی

این بازی شامل بازی‌های یادگیری واژگان، تلفظ کلمات، درک مکالمه و کاربرد گرامر زبان‌هایی مانند انگلیسی، فرانسه، آلمانی و… می‌شود. یکی از بازی‌های محبوب و موثر در زمینه آموزش زبان خارجی که می‌توانم به شما پیشنهاد کنم، بازی «Duolingo» است. 

Duolingo یک اپلیکیشن یادگیری زبان است که با استفاده از روش‌های جذاب، یادگیری زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، فرانسه، آلمانی و بسیاری دیگر را ساده و سرگرم‌کننده می‌کند.

بازی‌های آموزش مفاهیم و مهارت‌های اجتماعی

این دسته بازی‌ها به کودکان در یادگیری مفاهیمی مثل رعایت نوبت، همکاری با دیگران، مسئولیت‌پذیری و … کمک می‌کنند. «بازی ساخت شهر» از جمله این بازی‌ها است که کودکان در قالب گروه، نقش‌های مختلف را بازی می‌کنند و شهری را می‌سازند. برای شروع این بازی ابتدا بچه‌ها را به چند گروه تقسیم می‌کنیم. هر گروه مسئول ساختن یه قسمت از شهر مثل خانه‌ها، مغازه‌ها، پارک و مدرسه می‌شود. 

سپس هر بازیکن در گروه‌ها یک نقش مثل معمار، مهندس یا کارگر را انتخاب می‌کند و تصمیم می‌گیرد که هر چیز  را کجا بسازد. گروه‌ها می‌توانند با استفاده از مقوا، کاغذ رنگی و چسب، شروع به ساختن ساختمان‌ها و فضاهای شهر کنند. در آخر هر گروه شهر خودش را به دیگر گروه‌ها نشان می‌دهند. این بازی به بچه‌ها کمک می‌کند مهارت‌هایی مثل کار گروهی، حل مسئله، خلاقیت و مسئولیت‌پذیری رو یاد بگیرند.

بازی‌های آموزش هنر و خلاقیت

بازی نقاشی با انگشتان باعث می‌شود کودکان به دنیای شگفت‌انگیز خلاقیت وارد شوند. در این بازی کودکان با استفاده از انگشتان خود به‌جای مداد یا قلم‌موهای نقاشی، نقاشی کردن به‌صورت خلاقانه را تجربه می‌کنند.

این بازی باعث تقویت مهارت‌های نقاشی، رنگ آمیزی و تجسم فضایی کودکان می‌شود. همچنین کودکان به کمک این بازی خلاقیت و تفکر خود را بالا می‌برند و به دنیای خیالی خود می‌پردازند. این بازی به کودکان این امکان را می‌دهد تا بدون هیچ‌گونه محدودیتی، از ذهن خود برای خلق آثاری زیبا و شگفت‌انگیز استفاده کنند.

بازی‌های آموزشی برای افزایش مهارت‌های ذهنی

بازی‌های آموزشی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های ذهنی خود مانند حافظه، تمرکز، تصمیم‌گیری و خلاقیت‌ را تقویت کنند. البته این بازی‌ها از طریق تکرار و تمرین، حافظه کودک را نیز تقویت می‌کنند. برای مثال می‌توان به بازی‌هایی که کودک باید اعداد یا حروف را به خاطر بسپارد و تکرار کند، اشاره کرد.

برخی از این بازی‌ها قوانین پیچیده‌ای دارند که نیازمند تمرکز و دقت بالای کودک است تا بتواند برنده شود، مانند بازی‌های پیدا کردن تفاوت‌ها در تصاویر و … . بنابراین، والدین باید با توجه به سن و توانایی فرزندشان، بازی‌های مناسب را برای تقویت مهارت‌های ذهنی او انتخاب کنند تا فرایند یادگیری به‌صورت لذت‌بخش و بدون استرس صورت گیرد.

نقش کلیدی والدین در بازی‌های آموزشی

والدین نقش اساسی در اثربخشی بازی‌های آموزشی کودکان ایفا می‌کنند. به‌همین خاطر آن‌ها باید در فرایند انتخاب، آماده‌سازی و هدایت بازی‌های مناسب، حضور داشته باشند. همچنین حضور آن‌ها در کنار کودک حین بازی و تعامل با او بسیار حائز اهمیت است.

علاوه‌براین، والدین باید پیشرفت و نتایج یادگیری کودک از طریق بازی را به‌صورت مستمر ارزیابی و بازخورد مناسب به او ارائه کنند. به این ترتیب، بازی به ابزاری قدرتمند در جهت توسعه شناختی و مهارتی کودکان تبدیل می‌شود و کارایی بیشتری خواهد داشت.

بازی‌های آموزشی متناسب با سن کودکان

انتخاب بازی‌های آموزشی مناسب با سن کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. چراکه بازی‌ها باید هم‌سو با مرحله رشد جسمی، ذهنی و عاطفی کودک باشد تا بتواند به یادگیری و سرگرمی او کمک کند. در ادامه به معرفی انواع بازی‌های آموزشی برای کودکان بر اساس گروه سنی می‌پردازیم.

بازی‌های مناسب کودکان زیر ۶ سال

کودکان زیر ۶ سال در مرحله حساس رشد و شکل‌گیری مفاهیم اولیه قرار دارند. از این رو بازی‌هایی که بتواند مفاهیم بنیادین مانند رنگ‌ها، اعداد، اشکال هندسی و مهارت‌های حرکتی و گفتاری را در آن‌ها تقویت کند، انتخاب مناسبی هستند. بازی‌های جفت‌کردن و مرتب‌سازی اشکال و رنگ‌ها، پازل ساده، بازی با توپ و وصل کردن نقاط برای ترسیم شکل‌ها از این دسته‌ هستند.

 بازی های آموزشی برای دانش آموزان ابتدایی

در سنین ۶ تا ۸ سال، کودک آمادگی یادگیری مطالب پیچیده‌تری را پیدا می‌کند. به‌همین علت بازی‌هایی که بتواند منطق، تفکر، استدلال، خواندن و محاسبات ریاضی او را تقویت کند، مناسب خواهد بود. از جمله بازی‌های طبقه‌بندی اشیا بر اساس خصوصیات مشترک، حل جدول‌ها و معماهای عددی یا تصویری، پازل متوسط و … بازی‌های مناسبی هستند.

بازی‌های مناسب کودکان ۸ تا ۱۲ سال

در سنین ۸ تا ۱۲ سال، کودکان ظرفیت یادگیری مهارت‌های پیچیده‌تری را دارند. به‌همین خاطر بازی‌هایی که نیاز به تفکر منطقی و انتزاعی، حل مسئله، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری داشته باشد، گزینه‌های خوبی به‌شمار می‌روند. از جمله این بازی‌های می‌توان به بازی‌های زیر اشاره کرد:

• شطرنج
• برنامه‌نویسی
• طراحی شهر
• تخته نرد
• گیم بورد‌ها

 5 بازی آموزشی برای مادر و کودک

بازی‌های مشترک مادر و کودک فرصتی استثنایی فراهم می‌کند تا ضمن گذراندن اوقاتی شاد و با نشاط، یادگیری و آموزش نیز صورت گیرد. در ادامه به معرفی ۵ بازی آموزشی جذاب برای مادر و فرزند می‌پردازیم.

1-بازی ساخت کلمات

در این بازی ساده و جذاب، مادر و کودک به نوبت یکی از حروف الفبا را انتخاب می‌کنند و کنار هم قرار می‌دهند تا کلمات جدیدی را خلق کنند. این فعالیت به گسترش واژگان و خلاقیت کمک شایانی می‌کند.

2-بازی پانتومیم

در این بازی هیجان‌انگیز، یک نفر با به‌کارگیری حرکات و اشارات بدنی، مفهوم یا کلمه‌ای را به نمایش می‌گذارد و نفر دیگر سعی در حدس زدن آن می‌کند. این بازی به بهبود مهارت‌های ارتباطی و خلاقیت کمک بسیاری می‌کند.

3-بازی حافظه

در این بازی جذاب، مادر و کودک تعدادی کارت با طرح‌ها و تصاویر مشابه در اختیار می‌گیرند و به نوبت کارت‌ها را برمی‌گردانند و سعی می‌کنند جفت‌های مشابه را پیدا کنند. این بازی به تقویت حافظه و تمرکز کودک کمک می‌کند.

4-بازی پیدا کردن اشتباهات

در این بازی مادر ابتدا یک متن کوتاه متناسب با سن و سطح کودک انتخاب می‌کند و سعی می‌کند متن انتخابی حاوی انواع مختلف اشتباهات املایی از قبیل حذف حروف، جابه‌جایی حروف، اضافه کردن حروف اشتباه و … باشد. سپس مادر متن را برای کودک می‌خواند و از او می‌خواهد دقت کند و اشتباهات املایی موجود در متن را پیدا کند. پس از پایان بازی، مادر بازخورد مثبتی به کودک می‌دهد و پیشرفت او را تشویق می‌کند. انجام مرتب این بازی به کودک کمک می‌کند تا دقت و تمرکزش هنگام خواندن افزایش یابد، همچنین با قواعد دستور زبان و املای کلمات بیشتر آشنا می‌شود.

5-بازی طبقه‌بندی اشیا

در این بازی، تعدادی کارت حاوی تصاویر مختلف در اختیار مادر و کودک قرار می‌گیرد. آن‌ها باید کارت‌ها را بر اساس طبقاتی همچون حیوانات، میوه‌ها، وسایل نقلیه و … مرتب کنند. این بازی به پرورش تفکر طبقه‌بندی و تقویت حافظه کودک کمک می‌کند.

در نهایت می‌توان گفت این بازی‌های آموزشی و تعاملی، فرصت مناسبی را برای تقویت رابطه مادر و کودک و همچنین یادگیری و سرگرمی آن‌ها فراهم می‌کند.

۵ بازی که کودک میتواند به تنهایی انجام دهد 

کودکان در فرآیند رشد و توسعه خود به فعالیت‌هایی نیاز دارند که هم به تقویت استقلال و اعتماد به‌نفس آن‌ها کمک کند و هم مهارت‌های ضروری را در آن‌ها پرورش دهد. بازی‌های مناسب برای انجام به تنهایی، علاوه‌بر سرگرم کردن کودکان، نقش مهمی در این فرایند دارند. در اینجا به پنج بازی که کودکان می‌توانند به تنهایی انجام دهند و به توسعه مهارت‌های مختلف آن‌ها کمک کنند، اشاره می‌کنیم:

1-ساخت لگوها

بازی با لگو به کودکان اجازه می‌دهد تا سازه‌ها و مدل‌های خلاقانه‌ای بسازند. این فعالیت باعث تقویت مهارت‌های حرکتی ریز، توانایی حل مسئله و خلاقیت در کودک می‌شود. کودکان در هنگام بازی با لگو یاد می‌گیرند چگونه دستورالعمل‌ها را دنبال کنند و یا حتی سازه‌های منحصر به فرد خود را طراحی کنند.

2-حل پازل

حل پازل یک فعالیت فکری است که به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های تفکر منطقی، تمرکز و حل مسئله خود را تقویت کنند. پازل‌ها با طیف گسترده‌ای از تصاویر و تعداد قطعات موجود هستند، بنابراین کودکان می‌توانند با توجه به سن و سطح مهارت خود، پازل مناسبی را انتخاب کنند.

3-نقاشی و رنگ‌آمیزی

نقاشی و رنگ‌آمیزی فعالیت‌هایی هستند که به کودکان اجازه می‌دهند تا خلاقیت خود را نشان دهند. این فعالیت‌ها به تقویت مهارت‌های حرکتی دقیق، ادراک بصری و توانایی تمرکز کمک می‌کنند. همچنین، نقاشی فرصتی برای بیان احساسات و افکار شخصی کودکان است.

4-خواندن کتاب‌های تصویری

خواندن کتاب‌های تصویری یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت مهارت‌های زبانی و درک کودکان است. این فعالیت به آن‌ها کمک می‌کند تا به فهم بهتری از زبان و داستان‌ها برسند و همچنین تخیل و خلاقیت‌شان را تقویت کنند.

5-تشخیص اشکال هندسی

این بازی شامل تشخیص و تطابق اشکال هندسی مختلف است. این بازی به تقویت مهارت‌های تشخیص بصری و فهم کودکان کمک می‌کند. بازی با اشکال هندسی نیز می‌تواند مقدماتی برای درک مفاهیم ریاضی در آینده کودک باشد.

این بازی‌ها برای کودکان فرصت‌های گوناگونی را برای یادگیری و رشد در یک محیط امن و لذت‌بخش فراهم می‌آورند. با انجام این فعالیت‌ها، کودکان نه تنها مهارت‌های شخصی خود را بهبود می‌بخشند، بلکه اعتماد به‌نفس و توانایی‌های فردی خود را نیز در یک فضای مستقل و خلاقانه تقویت می‌کنند. همچنین این بازی‌ها آن‌ها را برای مشارکت فعال‌تر در جهان آموزشی و اجتماعی اطرافشان آماده می‌کند.

آیا بازی‌های آموزشی ویژه کودکان با نیازهای خاص وجود دارد؟

کودکان مبتلا به اختلالاتی مانند اوتیسم، اختلال یادگیری، کم‌توانی ذهنی، بیش‌فعالی و … نیاز به بازی‌های آموزشی مخصوص به خود دارند تا بتوان به رشد و توانمندسازی آن‌ها کمک کرد.

این بازی‌ها باید بر اساس نقاط ضعف و قوت هر کودک، به‌گونه‌ای طراحی شوند که هم جنبه سرگرم‌کنندگی داشته باشند و هم بتوانند یادگیری را در آن دسته از مهارت‌هایی که کودک کمبود دارد، بهبود ببخشد.

به‌عنوان مثال، برای کودکان مبتلا به اوتیسم می‌توان از بازی‌های تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی یا بازی‌های شناختی برای تقویت تمرکز و حافظه استفاده کرد. در زیر چند نمونه از این بازی‌ها را به‌شما معرفی می‌کنیم.

بازی‌های تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی (بازی ماشین‌های گفت‌وگو)

این بازی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بازبینی کنند. آن‌ها می‌توانند از طریق بازی با ماشین‌ها و شخصیت‌های داستانی، مهارت‌های گفتاری و تبادل نظر را تقویت کنند.

بازی‌های شناختی برای تقویت تمرکز و حافظه (بازی کشف حیوانات ناشناخته)

این بازی به کودکان کمک می‌کند تا تمرکز خود را افزایش دهند و حافظه خود را تقویت کنند. همچنین آن‌ها می‌توانند از طریق شناخت حیوانات ناشناخته، مهارت‌های شناختی خود را بهبود بخشند.

بازی‌های آموزش زبان (بازی داستان‌های تعاملی)

این بازی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی خود را بهبود بخشند. همچنین از طریق شرکت در داستان‌های تعاملی، آن‌ها می‌توانند اصطلاحات، کلمات جدید و مفاهیم را یاد بگیرند.

این بازی‌ها باید با توجه به نقاط قوت و ضعف هر کودک طراحی شوند تا هم سرگرم‌کننده باشند و هم بهبود مهارت‌های لازم برای رشد آن‌ها را فراهم کنند. همچنین، در انتخاب بازی‌ها، نظر و توجه به توصیه‌های متخصصین حوزه کودکان با نیازهای خاص نیز حائز اهمیت است.

جمع‌بندی

در این مقاله به معرفی انواع بازی های آموزشی برای کودکان دبستانی پرداختیم و طبق موارد گفته شده می‌توان نتیجه گرفت که بازی‌های آموزشی ابزاری بسیار کارآمد برای یادگیری و سرگرمی کودکان به‌شمار می‌روند. بازی‌های آموزشی برای دانش آموزان ابتدایی علاوه‌بر تقویت مهارت‌های آکادمیک، به رشد جنبه‌های مختلف شخصیتی و اجتماعی کودک نیز کمک شایانی می‌کنند. البته نکته بسیار مهم، انتخاب درست و مناسب‌ترین بازی‌ها است که باید بر اساس سن، سطح رشد و علایق کودک صورت گیرد. همچنین پیشنهاد می‌شود در کنار بازی، از سایر روش‌های آموزش تجربی نیز غافل نشوید تا یادگیری کودکان موثرتر و لذت‌بخش‌تر باشد.

امیدواریم مطالب ارائه شده در این مقاله بتواند راهنمای مفیدی برای والدین و مربیان جهت انتخاب بهترین بازی‌های آموزشی متناسب با نیاز کودکان باشد. 

سوالات متداول

۱- چه نکاتی را باید در انتخاب بازی‌های آموزشی برای کودکان در نظر بگیریم؟

در انتخاب بازی‌های آموزشی برای کودکان باید سن کودک، سطح رشد جسمی و ذهنی، علاقه‌مندی‌ها و استعدادهای او، هدف از بازی، سادگی قوانین بازی و جنبه سرگرم‌کنندگی آن را در نظر بگیرید. 

۲- آیا بازی‌های رایانه‌ای و دیجیتال نیز جز بازی‌های آموزشی محسوب می‌شوند؟

بله، برخی بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی نیز با هدف آموزش طراحی شده‌اند و می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای یادگیری و سرگرمی کودک باشند. البته نظارت والدین در استفاده از این بازی‌ها ضروری است.

۳- آیا فرآیند یادگیری کودکان از طریق بازی‌ها موثر است؟

بله، تحقیقات نشان داده‌اند که بازی بر روند یادگیری و رشد مهارت‌های مختلف در کودکان تاثیر بسزایی دارد. البته شرط آن انتخاب صحیح بازی‌های آموزشی و متناسب با سن و سطح رشد کودک است.